Preview only show first 6 pages with water mark for full document please download
Transcript
Lingüística Indoeuropea Tema 2 Fonemas oclusivos
Definición aquellos en cuya emisión el paso del aire procedente de los pulmones es totalmente interrumpido en un punto
Fonemas oclusivos Punto de articulación
Sonoro: vibración de cuerdas vocales
Modo de articulación
Sordo: no vibración de cuerdas vocales Aspirado: emisión de aire excendente
Reconstrucción
Oclusivas Labial
Dental
Velar
Labiovelar
Palatal
/b/
/d/
/g/
/gu/
/g̑/
/bh/
/dh/
/gh/
/guh/
/g̑h/
/p/
/t/
/k/
/ku/
/k̑/
/ph/
/th/
/kh/
/kuh/
/k̑h/
Reconstrucción
Oclusivas Labial
Dental
Velar
Labiovelar
/b/
/d/
/g/
/gu/
/bh/
/dh/
/gh/
/guh/
/p/
/t/
/k/
/ku/
Labiales z *ped- / *pod- ‘pie’, *pedom ‘paso’ { ai. av. pad- ‘pie’ { gr. ποδός (G.) { lat. pedis (G.) { alb. posh-të ‘subterráneo’ { lit. pédà ‘pisada’ { aesl. pěšЬ ‘a pie’ { toc.A pe { toc. B paiyye { hit. luv. pata{ gót. fotus [cf. fútbol < ingl. foot ‘pie’ < ingl.ant. fot] { arm. het ‘pisada’ { arm. otn ‘pie’ { air. is ‘debajo de’ (e.d. ‘al pie de’)
Labiales z *pHtēr ‘padre’ > { ai. pitá{ gr. πατήρ { lat. pater { toc. A pacar { toc. B pacer
z *septm ‘siete’> { ai. saptá { av. hapta { gr. ἑπτά { lat. septem { lit. septintas ‘séptimo’ { toc. A spät { hit. šiptami-ya-
{ gót. fadar { aaa. fater { arm. hair
{ gót. sibun
{ air. athir
{ air. sechtmad { arm. ewtcn
Labiales z *mb-r/u- ‘humedad’ > {ai. ambu{gr. ὄµβρος {lat. z imber ‘lluvia’ z imbuo ‘embeber’
z *dheub- ‘profundo’ > {let. duôbs {gót. diups ‘hondo’ {toc. A top ‘mina’
z *kob- ‘buena suerte’ > {arm. amp ‘nube’
{air. cob ‘triunfo’ {aesl. kobЬ ‘genio’ {aisl. happ ‘suerte’ {ing. happy
Labiales z *bher- ‘llevar’ > {ai. bhárami {av. baraiti {gót. baíra {air. biru {arm. berem {alb. bie {lit. beriù {aesl. bero {mesap. ma-beran {toc. AB pär-
{gr. z φέρω z φόρος ‘carga’ z φώρ, -ός ‘ladrón’
{lat. z fero z fur > esp. hurón
Labiales z *nebh- ‘nube, niebla’ > {ai. nábhas{av. nabah- ‘cielo’ {lat. nebula {aaa. nebul {lit. debesis {aesl. nebo ‘cielo’ {toc A. nepiš ‘cielo’ {gr. νέφος, νεφέλη
Tabla Labiales IE *p ai. p av. p f gr. π lat. p gót. f b air. Ø arm. h Ø w alb. p lit. p aesl. p toc. p
*b b b β b p b p b b b p
*bh bh b φ f
b b b
b
w b b b p
Dentales z *treyes *tri ‘tres’ > { ai. tráyah { gr. τρεῖς { lat. tre@s { air. tri { alb. tre { lit. try)s { aesl. trЬje { toc. A tre { toc. B trai { hit. tri{ av. θrayas { gót. þreis
z *ters- *trs- ‘secar, tener sed’ > { ai. trs¢yati { av. taršu- ‘seco’ { gr. z τέρσοµαι ‘secarse’ z ταρσός 'planta del pie'
{ lat. z torreo z terra
{ air. tirim ‘seco’ { alb. ter ‘secarse’ { gót. ga-þaírsan { aaa. derren { arm. tcaramim
Dentales z *dekm ‘diez’ > {ai. daśa {av. dása {gr. δέκα {lat. decem {air. deich {alb. djtë ‘década’ {lit. dešimtìs {aesl. desetЬ {gót. taíhun {anglos. tien {arm. tasn
z *deH3- ‘dar’ >
{ai. dádati {av. dadaiti {gr. δίδωµι {lat. do {alb. dashë (aor.) {lit. dúomi {aesl. dastЬ {hit. da- 'tomar
{arm. tam
Dentales z *dheH1- ‘poner’ > { ai. dádhati { av. dadaiti { gót. ga-deþs ‘acción’ { air. dal ‘reunión’ { lit. déti ‘poner’ { aesl. děti { arm. edi { hit. dai{ lat. con-dere ‘fundar’ { toc. A ta(s){ toc. B te(s)-
{ gr. z τίθηµι z θέµα 'proposición' { lat. z feci (perf.) z officium z facilis z fas ‘lo permitido'
Dentales z *rudh- ‘rojo’ > {ai. z rudhiráz ródhita-
{lat. rufus {gr. ἐρυθρός
{lat. z ruber z robus
{gót. raudan {air. ruad {lit. rùdas {aesl. rudЬ; {toc. A rtär{toc. B ratre
Tabla Dentales IE ai. av. gr. lat. gót. air. arm. alb. lit. aesl. toc.
*t t t
θ τ t
Þ t tc t
d th d y d t t t
*d d d δ d t d t d t t t
*dh dh d θ f d b d d d d d d t
Velares z *(s)ker- ‘cortar’ > { ai. krnáti ‘herir’ { av. karзt{ gr. z κείρω z κόρµος ‘leño’
{ lat. cortex ‘corteza’ { air. scar(a)im ‘separar’ { alb. sh-kjer ‘lastimarse’ { lit. skiriù { aesl. okrЬniti ‘amputar’ { toc. A kärst{ hit. kartai- ‘eliminar’ { gót. haírus ‘espada’ { arm. kcerem ‘raspar’
z *leuk- ‘lucir, luz’ > { ai. roká{ gr. λευκός ‘blanco’ { lat. z luceo z lucubro ‘trabajar con luz de noche’]
{ lit. laûkas ‘pálido’ { toc. A-B luk{ hit. luk(k)- ‘brillante’ { av. raoxsna- ‘brillante’ { gót. liuhaþ { air. luchair ‘brillo’
Velares z *yugom ‘yugo’ >
z *aug-, *ug- ‘crecer’ >
{ai. yugám {gr. ζυγόν {lat. iugum {aesl. igo {hit. yugan
{ai. ugrá- ‘poderoso’ {av. ugra- ‘fuerte’ {gr. αὔξω < *aug-so {lat.
{gót. juk {arm luk {toc. A yokäm ‘puerta’
{lit. áugu
z augeo z augustus;
{gót. aukan {toc A oks{toc. B auks-
Velares z *(s)teigh- ‘ir’ >
z *meigh- ‘nube, niebla’ >
{ai. stighnóti ‘subir’
{ai. meghá-
{gr. στείχω
{gr. ὀ-µίχλη
{gót. steigan ‘subir’ {air. tiagu {alb. shtegu ‘camino’ {lit. staigùs ‘impetuoso’ {aesl. stigno
{av. maega{arm. meg{lit. miglà {aesl. mЬgla
Velares z *ghos-ti- ‘extranjero'>
z *leigh- ‘chupar’ >
{lat. hostis ‘enemigo’
{gr. λείχω
{gót. gasts {aisl. gestr {aaa. gast {aesl. gostЬ
{lat. lingo [*li-n-g-] {gót. bi-laigon
Tabla Velares IE ai. av. gr. lat. gót. air. arm. alb. lit. aesl. toc.
*k k k
x κ c
h
g c kc k k k k
*g g d γ g k g k g g g k
*gh gh d χ h
g g g g g g g k
¿Velares? z *dkmtom ‘cien’ > { gr. ἑ-κατόν { lat. centum { airl. cet { gal. cant { toc. A känt { toc. B kante { gót. hund { ai. śatám { av. satзm { lit. šimtas { aesl. sЬto
z *swekuro- ‘suegro’ > { gr. ἑκυρ-ός { lat. socer { gót. swaíhro ‘suegra’ { ai. śvaśur-a { av. xvasur-a{ arm. skesur { lit. šêšur-as
¿Velares? z *gen- 'nacer' > { gr. γένος { lat. genus { air. ro-gen-ar { gót. kun-ds { toc. B ken- ‘realizarse’ { ai. ján-ati { av. zi-zз-nti { alb. dhen-dër ‘yerno’ { arm. cn-amin { lit. žén-tas { aesl. ze-tЬ
z *melg- ‘quitar, ordeñar’ > { gr. ἀ-µέλγ-ω { lat. mulg-eo { irl.med. blig-in { gót. miluk-s ‘leche’ { toc. A malk-lune { ai. mrj-ati ‘limpiar’ { av. marзz-aiti ‘rozar’ { lit. mélž-u
¿Velares? z *ghei- ‘invierno’ >
z *wegh- 'marchar' >
{ gr. χεῖ-µα { lat. hi-ems
{ gr. ὀχ-λέω ‘agitar’ { lat. veh-o ‘llevar’
{ irl.med. ge-madaig { hit. gi-manza { alb. di-mën
{ gót. ga-wig-an ‘mover’ { aisl. veg-a { aaa. weg-an { anglos. weg-an
{ ai. hé-man { av. zy-a { arm. ji-um ‘nieve’ { lit. ži-emà { aesl. zi-ma
{ ai. váh-ati ‘viaja’ { aesl. vez-o { rus.ant. věz-a ‘carro’ { alb. udh-ë ‘viaje’
Tabla ¿Velares? IE *k ai. ś s av. gr. κ lat. c gót. h g air. c arm. s th alb. lit. š s aesl. toc. k s
*g j z γ g
*gh h z χ h
k g c dh ž z k
g g g j
d
dh ž z
s
k
s
Labiovelares z *kwi-, *kwo- > { lat. quis { toc. A kus { toc. B kuse { gót. hwas
z *leikw- ‘dejar’ > { lat. linquo { gót. leihwan
{ gr. τις
{ ai. rinákti { air. leicid { arm. lkcanem { lit. liekù { aesl. otЬ-lekЬ { toc. A lek ‘de lejos’
{ o. pis { u. pis-i
{ gr. λείπω
{ { { { { {
ai. kaav. ko arm. kcan alb. kë lit. kàs aesl. kato
{ ai. cid { aesl. cЬto
Labiovelares z *gwna ‘mujer’ >
z *gwa-, *gwem- ‘venir’ >
{ gót. qino
{ gót. qiman
{ ai. gná 'esposa' { av. gзna { gr. γυνή { aprus. genna { arm. kin
{ lat. venio
{ beocio βανά { air. ben { mesap. benna
{ ai. jigáti { av. gaman ‘paso’ { alb. nga ‘marchar’ { lit. gemù ‘nacer’ { arm. kam ‘pararse’ { toc. A-B käm{ gr. βαίνω
{ alb. zonjë { aesl. zena { toc. A śam { toc. B śana
{ ai. jigáti
Labiovelares z *gwhen- ‘matar’ > { toc. A kuñas!- ‘lucha'
z *legwh- ‘ligero’ > { gót. leihwts
{ ai. 3ª pl. ghnánti { air. gonim { gót. Gund-ulf { arm. gan ‘palo’ { alb. gjang ‘cazar’ { lit. genù ‘arrear’
{ lat. levis
{ gr. θείνω
{ ai. laghú{ gr. ἐλαχύς ‘pequeño’ { av. ragu- ‘ágil’ { air. laigiu ‘menor’ { lit. leñgvas { aesl. lЬgЬkЬ { arm. lanjkc
{ gr. φόνος { gr. ἐλαφρός { ai. perf. jaghána { av. jainti { arm. jnem ‘golpear’ { aesl. zeno { lat. of-fendo
{ ai. rhant- ‘pequeño’ { av. comparativo rзnjyo-
Tabla Labiovelares IE *kw ai. k c av. k c gr. κ τ π lat. qu gót. hw w g air. c arm. kc c alb. k s c lit. k aesl. k c toc. k(u) s
gw g g γ gu
g g k(u)
gwh j j
δ
β g
q b k z g
x z s
gh g χ f hw g g g k(u)
h j θ gu w g
φ u g j
z g
x z s
Series Velares z Bezzenberger (1890) {Velares ‘puras’: todas las lenguas ide. {Palatales: z > velares en lenguas occidentales z > espirantes / silbantes en lenguas orientales
{Labiovelares: z > velares en lenguas orientales z conservadas en lengs. occ. en época arcaica
Series Velares z Ninguna lengua ide. más de dos series z Muchas vacilaciones mismas raíces: {aesl. svekry < ¿*k? // ai. śváśru- < ¿*palatal? {ai. rokás // ai. rúśant
z Palatales/velares Æ distrib. complementaria: {Meillet (1937): velares ante /a r/ y tras /s u/ {Georgiev (1966) Æ z palatalización ante /e i/ z ante líquida o nasal z ante /w/ seguida de /e i/
Antiguo indio z LABIALES: { pad- ‘pie { bála- ‘fuerza’ { bhárami 'traigo'
z VELARES: { śatám 'cien' { jánati 'nace' { héman ‘en invierno
z DENTALES: { tráyah 'tres' { dáśa 'diez' { rudhirá- 'rojo'
z LABIOVELARES: { kaz cid
{ gná ‘esposa de un dios’
z VELARES: { roká- ‘luz’ { yugám 'yugo' { meghá- 'niebla'
z jivátu ‘vida’
{ ai. 3ª pl. ghnánti z ahí- ‘serpiente’
Avéstico z LABIALES: { pad- ‘pie z frasa *prek-
‘pregunté’
{ bučahin- ‘ladrido’ { baraiti 'trae'
z DENTALES: { taršu- ‘seco’ z θrayas ‘tres’
{ dása 'diez' { darana 'banco' < *dher-
z VELARES: { karзt- ‘cortar’ z raoxsna- ‘brillante’
{ ugra- ‘fuerte’ { maega- ‘niebla’
<
z VELARES: { satзm ‘cien’ { zi@zзnti ‘nace’ { vazaiti ‘transporta’
z LABIOVELARES: { ko@ ‘alguien’ z caraiti ‘se vuelve’;
{ gзna@ ‘mujer’ z jigaesa ‘debes vivir’
{ ragu- 'breve' z rзnjyo- ‘más breve’
Griego: Labiovelares z /kw/: { κυκλός [πόλος ‘polo’] { τις { λείπω
z /gw/: { γυνή [beoc. βανά] { ἀδήν ‘ganglio, glándula’ { βαίνω
z /gwh/: { ἐλαχύς ‘pequeño’ [ἐλαφρός ‘ligero’] { θείνω [φόνος]; θερµός { ὄφις; ὀµφή ‘profecía’
1. premicénico -ante /y/ -ante /w/ -tras /w/ 2. postmicénico -ante /e/ (no eol. ni chipr.) -ante /i/ (sorda) -resto de posiciones
Latín z LABIALES: { pedis { debilis { fero -- nebula z DENTALES: { tres { decem { feci -- condere -- ruber z VELARES: { luceo { iugum { habeo -- longus
z VELARES: { centum { gigno { veho -- ango
z LABIOVELARES: { linquo { vivus -- inguen ‘ingle’ { formus -- levis -- anguis { *sokw-yos > socius { *ungw-si > unxi
Celta z LABIALES: { ipar ‘tras’ z arco ‘pregunto’
{ Dubnorix ‘rey del mundo’ { biru ‘llevado’
z DENTALES: { tri ‘tres’ { cride ‘corazón’ { ruad ‘rojo’ z VELARES: { lucair ‘brillo’ { ugom ‘yugo’ { airl. miag ‘niebla’
z VELARES: { cet ‘cien’ { rogenar ‘he nacido’ { irl.med. gem-adaig
z LABIOVELARES: { leicid ‘abandonado’ { ben ‘mujer’ { laigiu ‘menor’
Germánico z LABIALES: {*pod- >
z DENTALES: {*treyes
z gót. fotus ‘pie’ z aaa. ubir
z gót. þreis z aaa. dri
{*(s)la(m)b- 'lamer' >
{*ed- ‘comer’ >
z asueco lapa z aaa. laffan
{*stebh- 'trabar' > z aisl. stebja z aaa. stepfen
z gót. fr-aitan z aaa. fr-ezzan
{*ndher- ‘debajo’ > z gót. und z aaa. untar
Germánico z VELARES: {*deuk- ‘conducir’ > z gót. tiuhan z aaa. ziogan
{*aig- ‘cabra’ > z anórd. eik ‘roble’ z aaa. eih
{*(s)teigh- ‘andar’ > z gót. steigan ‘correr’ z aaa. stikan
z LABIOVELARES: { *leikw- > leihwan { *gwem- > qiman { *se/ongwh- > simgwan { *legwh- > leihts { *gwhe/or- > warmjan { *gwhe/on- > Gund-ulf { *mat- ‘arado’ > medel { *dek- ‘fleco’ > tagl
GRIMM: labiales Fonemas oclusivos labiales *Son. aspirado
*bh b
*Sonoro *Sordo
f
Sonoro Sordo Fr.Labd. Sordo
*bher- > gót. baíra;
p
*dheub- > gót. diups ‘hondo’ *pe/od- > gót. fotus, ingl. foot < ingl.ant. fot
GRIMM: dentales Fonemas oclusivos dentales *Son. aspirado
*dh d
*Sonoro *Sordo
Þ
Sonoro Sordo Espirante Sordo
*dheH1-> gót. ga-deþs ‘acción’
t
*dekm > gót. taíhun [anglos. tien] *treyes > gót. þreis
GRIMM: velares Fonemas oclusivos velares *Son. aspirado
*gh g
*Sonoro *Sordo
h
Sonoro Sordo Espirante Sordo
*(s)teigh- > gót. steigan ‘subir’
k
*yugom > gót. juk *leuk- ‘lucir, luz’ > gót. liuhap;
Verner: sordas z *septm 'siete' > { ai. saptá { gót. sibun
Interior + Acento
z *enter 'interno'> { ai. antár { anórd. undorn
/p/ Verner > /b/ /t/
z *deuk- 'conducir'> { ags. tiegan
Verner > /d/ /k/
z *dus- 'difícilmente de...' { ai. duş{ gót. tuz-
Verner > /g/
Armenio z LABIALES
z DENTALES
{ Sorda:
{ Sorda:
z het ‘pisada’ z otn ‘pie’ z luanam ‘lavar’ z *epi ‘encima’ > ew
{ Sonora z doyps ‘hueco’
z *ters- > tcaramim z *pent- > henda 'pisada' z *mat- ‘azada’> maya
{ Sonora: z *dekm ‘diez’ > tasn
{ Aspirada: z *bher- > berem z *nebh- > newel
{ Aspirada: z *ndher ‘debajo’ > and
Armenio z VELARES {*ker- ‘cortar’ > kcerem {*yug- ‘yugo’ > luk {*meigh- ‘nube’ > meg-
z LABIOVELARES {Sorda: z *kwi/o- > kcan z *kwel- ‘girar’ > ciell
{Sonora: {*leuk- ‘lucir’ > lois {*gen- ‘nacer’ > cnanim {*gh(e)i- ‘nieve’ > jium
z *gwna- ‘mujer’ > kin
{Aspirada: z *gwhen- ‘matar’ > gan z *gwherm- ‘calor’ > jerm
Báltico z LABIALES: { pédà ‘pisada’ { dubus ‘profundo’ { beriù ‘llevar’ z DENTALES: { trỹs ‘tres’ { dúomi ‘doy’ { rùdas ‘rojo’ z VELARES: { laûkas ‘pálido’ { áugu ‘crecer’ { miglà ‘niebla’
z VELARES: { šimtas ‘cien’ { žéntas ‘nacido’ { z#iemà ‘invierno’
z LABIOVELARES: { liekù ‘abandonado’ { gemù ‘nacer’ { angìs ‘serpiente’
ESLAVO z LABIALES: { pěsЬ ‘a pie’ { boljЬjЬ 'fuerte' { nebo ‘cielo’
z VELARES:
z DENTALES: { trЬje ‘tres’ { desetЬ ‘décimo’ { rudЬ ‘rojo’
z LABIOVELARES:
z VELARES: { okrЬniti ‘amputar’ { igo ‘yugo’ { mЬgla ‘niebla’
{ sЬto ‘cien’ { zetЬ ‘nacido’ { zima ‘invierno’
{ Sorda: z cЬto ‘alguno’ z kЬto ‘alguna’
{ Sonora: z zena ‘mujer’ z goj 'vivo'
{ Aspirada: z zeno ‘golpe’ z goreti ‘quemar’